اوزل:اورتادوغو و اوزللیکله آذربایجان مسئله لری اوستونده بیر دانیشیق

اؤزل: دونيا٫ اورتا دوغو و اؤزلليکله آذربايجان مسئله لري اؤستونده بير دانيشيق (اؤنملي)
۱) بيلديگينيزکيمي سون زامانلاردا گونئي آذربايجان ميللي آزادليق هرکاتي اؤز سسيني دونيايا چاتديرماقدادير. ائمنئستي اينترناشنالين چوخ سايلي بيانيييه لري، سوئچ پارلامئنتي، اروپا شوراسي و هابئله آمريکا رسميلري طرفيندن بو حرکته دستک اولاراق وئريلن بيانيييه لر، بو ايديعانين سندلريدير. سيزجه بو حرکت کوره سل مئديادا داها چوخ يئر آلماق اوچون نه لر ائده بيلر ؟ بيز باتي مئدياسيندا داها چوخ يئر آلماق اوچون نه لر ائتمه لييک ؟
- بو موساهيبه ني ويا داها دوغروسو موباهيسه ني يايماق ايسته ديگينيزه گؤره ائله بوردا قئيد ائتمه لييمکي بو حرکت حاقيندا بيلديکلريم منه او ايجازه ني وئرميرکي حرکتين اؤزونو آناليز ائده بيلم. اونونچونده سيزين بو سورونوزا آنجاق گئنل نورمالارا اساسن جاواب وئره بيلرم. اصلینده من اؤزومو بو حرکتله باغلي آز بيلديگيمچون قيناميرام. سانيرام بير چوخ اؤلکه لرين آکادئميستلري منه بنزر دورومدادير. ائله بو فاکتا اساسن باشليييب سورونوزا جاواب وئره بيلرم.
هرهانسي سياسي حرکتين کورسل مئديا واسيطه لرينده يئر آلماسي اوچون بير چوخ عاميللر مانع ويا دستک کيمي رول اوينايير. حرکتين ماهيتيندن آسيلي اولاراق بو مانعلرين و يا دستکلرين سايي ويا شيددتي دييشير. بو بير فاکتديرکي کوره سل مئديا واسيطه لري نين اؤنملي حيصه سي باتي نين الينده دير و لوکال سياسي خبرلري يايماقدا رقيبلرينه نيسبت قات قات آز سانسور ائدير.
ايده ال چاليشديقلارين ايديعا ائتميرم آما نيسبي معنادا ان دئموکرات مئديادير. الجزيره ياخشي رقيب اولا بيلرسه سئوينديريجيدير. سيزين بو باره ده شيکايتلرينيزي دينلرديکده منه بئله گليرکي سيز، باتي مئدياسيندان گيزلي سئرويسلرين گؤره ويني طلب ائديرسيز. ياني بئله کي باتي مئدياسي حرکتدن يارانان حاديثه لرين خبرلري توپلاييب و تام سيز ايسته ين فورمادا آناليز ائديب يايماليدير. بو هر اؤلکه نين گيزلي سئرويسلري نين گؤره ويدير. اؤزل مئديا واسيطه لري باره ده دانيشماق لازيم دئييل منجه. اونلار اوچون بيلگي ساتماق يوخ، چوخ سايدا ساتماق اؤنمليدير. آنجاق دئولت مئدياسينيا تاثير ائتمک اولار. بيرينجي گرکن سيستئماتيک اولاراق دسته لنميش خبر ماتئرياللاري ايستر فوتو، ويدئو و باشقا دوکومئنتلر توپلاماق و ان اؤنمليسي حاديثه لري باتي مئديا استانداردلاري اساسيندا دقيق آناليز ائديب و چاتديرماق واجيبدير. هر اؤلکه نين بو ساهه ده اوزمانلاري وارديرکي ايشلري اؤنملي حاديثه لري آناليز ائديب و دئولتين الينه چاتديرماقدير. اگر سيز اؤزونوز اؤزونوزو آناليز ائتمه سه نيز، تبيکي باتي اؤلکه لري اؤز آناليزلرينه کيفايت ائديب و دياگنوز قوياجاق و بو دياقنوز دئولت مئدياسيندا عکس ائديله جک. فرق بورداديرکي باتي مئدياسيدا خاريجي خبرلرده يئر آلماق اوچون، بو اؤلکه نين ميللي منافعينه تام قول اولماق شرط دئييل. ديکتاتور اؤلکه لري نين مئدياسيندا آنجاق سياسي پارتنئرلر دستکله نير و سياسي دوشمن سانسور ائديلير. ميثالچون ايران مئدياسيندا هيزبوللاه آبونه دير و روسيه مئدياسيندا چچن-لر بايکوت اولور. نيسبي ده اولسا فرق اورتادادير.
۲ ) حرکت ليدئرلري بو قونودا نه لر ائده بيلر ؟
- ايران-دا سؤز آزادليغي نه دورومدادير دييه هئچ اؤلکه اؤزونه سوال وئرمير. طبيعي کي ليدئرلرين خاريجده ايمکانلاري قات قات آرتيقدير. باتي مئدياسينا تاثير ائتمک اوچون ياخين يوللاريندان بيري، باتيني موخاتب گؤروب و حرکتي اولارا تانيتماقدير. بو ايشي باجارانلار ليدئر اولمالاري گرک دئييل.
ليدئرلر خاريجده بو آناليزلري باتي مئدياسينا آسانليقلا چاتديرا بيلرلر. علاوه ائديمکي ليدئرلر اگر دوغورداندا گله جکده رسمي ليدئرليک اوچون ياريشيرلارسا، اوزامان نظره آلماليديلارکي بو حرکت بيرگون لوکال سويييه دن چيخيب و گلوبال سيياست آلانينا گيره بيلر. امينمکي ايچريده کي ليدئرلر بو آلاندا آچيق دانيشماغا چوخ چتينليک چکيرلر. اونون اوچونده خاريجده کي ليدئرلر بو ساهه ده اولان بوشلوغو دولدورمالي اولاجاقلار.
اونلار حرکتين گلوبال سيياست آلانيندا هانسي يئرده گؤرمک ايسته ديکلرين آچيقجاسينا اورتايا قويماليديرلار. بو چوخ اؤنمليديرکي حرکتي اولدوغوکيمي باتييا تانيدا بيلسينلر. لوکال حاديثه لر، تاپدالانميش هاقلار، ايستکلر، پروبلئملر و پلانلار هاميسي اوقدر آيدين اولماليکي، سهو آناليز ائتمک شانسيني باتيدان آلميش اولسون. حرکت حاکيميتدن نه لر طلب ائديرسه بونلار خبردير آما گلوبال سيياست آلانيندا هانسي يئري آلماق ايستمه سي باتيدا جيدي ماراق يارادير. ميللي حرکت، ان آزي حاکيميته ال تاپان گونجن مومکون قدر شففاف و موطلق مدني اولمالي. بونلار هاميسي دولايسييلا ويا بيرباشا باتي مئدياسي نين قاپيسين آچان آچارلاردير منجه.
۳) سيزجه بو حرکت ايستيقلالا دوغرو گئدرسه، حاکيميتدن باشقا علاوه خاريجي مانعلر قارشيسين آلماغا چاليشارمي ؟
- بو چوخ طبيعي مسئله ديرکي هرهانسي اؤلکه نين داخيلينده باش وئرن اؤنملي سياسي حاديثه لره، باشقا اؤلکه لر جيدي ماراقلا ياناشسينلار. اؤزلليکله قونشو اولکه لر هميشه بونو گؤز آلتينا آليرلار. طبيعي کي بو اؤلکه لر ميللي منافعلرين نظره آليب و همين حاديثه يله باغلي اؤز سياسي مووقئلئرين بيلديريب و رئاکسييا گؤستريرلر. آچيق رئاکسيا گؤسترمه مک اؤزو بير نوع رئاکسيا و موناقيشه طرفلرينه بير مساژدير.
دونيانين ائنئرژي ياتاقلاري نين اؤنملي حيصه سي اورتا-دوغو آدلانان بؤلگه ني نظره آلديقدا، قونشو اؤلکه لردن علاوه اولاراق، ايقتيصادياتي ائنئرژي ياتاقلارينا باغلي اولان اؤلکه لرده بو بؤلگه نين سياسي حاديثه لرينه طرفسيز قالا بيلمزلر. ايران-دا بو بؤلگه نين بير اؤلکه سيدير. طبيعي کي اگر بو اؤلکه ده هر هانسي ميللي حرکت جيديجه سينه ايستيقلالا مئييل گؤستررسه، بير چوخ اؤلکه نين رئاکسياسينا سبب اولاجاق. آنجاق بيرينجي و اساس رولو اوينايان، همين حرکتين گوجونون فورمالاشماسيدير.
اگر ايستيقلال ايسته يي حرکتين بؤيوک قيسمي نين دوشونجه سي اولسادا، فورمالاشماديغي حالدا قونشو اؤلکه لر و ايران-دا منافعي اولان باشقا اؤلکه لري نين موحاسيبه لرينده و پلانلاريندا جيدي يئر آلماياجاق. دوشونورمکي جاوابي بيتيرمه يه ياخينلاشيرام. ياني بير ميلتين ايستيقلال ايسته يينه کيملر و نئجه ياناشا بيلر سوروسونا ايلک اؤنجه همين ميلتين نه سويييه ده فورمالاشماسي جاواب وئره بيلر. عکس حالدا طبيعي کي خاريجي عاميللر بنزر هرکاتي اؤز مئنافعيندن آسيلي اولاراق فورمالاشديرماغا چاليشاجاق.
اولابيلر تخريب و يا بايکوت ائتسينلر، اولا بيلر دستک وئريب و مومکون قدر اؤز ايستکلرين تهميل ائتمه يه چاليشسينلار. کونکرئت اولاراق ايستيقلالچي قوووه لرين قارشيسينداکي مانعلر و يا مؤهتمل دستکلردن دانيشماق ايسته سک، او زامان طبيعي کي ايلک اؤنجه دونيانين سوپر گوجلرين نظره آلماليييق. ياني ۱+۵ ! بو بير گرچکديرکي بو اؤلکه لرين هره سي نين تکليکده اوقدر گوجو وارديرکي بو قونودا ايران-ين قونشو اؤلکه لريندن داها چوخ رول اوينايا بيلسين. ايستر مانع تؤرتمکده و يا دستک وئرمک اولسون، سوپر گوجلر قونشو اؤلکه لردن اؤنجه موداخيله ائده جکلر. من بئله دوشونورم.
۴) سيزجه سوپر گوجلر ندن اتم مسئله سيله باغلي ايران حاکيميتين باسقي آلتينا قويماق اوچون، ايران-دا ياشييان ميلتلرين موباريزه لرينه جيدي دستک وئرميرلر؟ اؤزلليکله هاکيميتين دييشمه سينه مئييللي اولدوقلارين بيلديرن اؤلکه آمريکا.
- تام اولاراق منطيقه اويقون سورودور. همين بو سورونو ۵ ايل اؤنجه عراق ميلتلري ائديبدير. اساس سبب بوندان عيبارتديرکي ايران-داکي ميلتلر اؤز گوجلريني يئترينجه فورمالاشديريب و سياسي آلتئرناتيوکيمي گؤسترمه ييبلر. کورد-لردن باشقا قالان ميلتلر سون زامانلار داها جيدي آديملار آتمالارينا باخماياراق، يئنه ده موزاکيره طرفي اولاجاق سويييه ده فورمالاشماييبلار. کورد-لر بو يولدا داها ايره لي گئتميش اولسالاردا، تکليکده ايران حاکيميتين باسقي آلتينا قويا بيله جک قدر گوجلو دئييرلر. دئمه لي سيزين تکليف ائتديينيز تاکتيک، باشقا ميلتلتين فورمالاشماسي گونه جن، آکتوال گؤرونمور.
علاوه ائديمکي سوپر گوجلر و يا ۱+۵ آدلانان اؤلکه لر ايچره، منيم اينانديغيما گؤره روسيه و چين اؤلکه لري ايران-داکي ميلتلرين فورمالاشماسينا موسبت ياناشماق فيکرينده دئييرلر. چونکو اؤز اؤلکه لرينده ده بنزر پروبلملري واردير و بو تاکتيک اونلارچون صرفه لي گؤرونمور. قالان باتي اؤلکه لري ايسه بو آلتئرناتيوي نظره آليرلار منجه. آنجاق سون آلتئرناتيوکيمي ! ايران حاکيميتي گئتديکجن بو دانيشيقلاردا اؤز اؤنميني و رولونو ايتيرمکده دير.
ايران بو مسئله ده مووقئين دئييشمه سه ، باتي نين رئاکسيايي روس-چين له آنلاشما سونوجوندان آسيلي اولاجاق. ايکينجي درجه ده يئر آلان ديالوق طرفلريسه ايرانين قونشو اؤلکه لريدير. هله ليک باتي بو آلتئرناتيولري دئنمکده دير و ايران حاکيميتي نين مؤهتمل مووقئ دييشمه ايمکانيندا نظردن اوزاق ساخلامير. اگر بو موناقيشه نين بوگونکو آکتوال طرفلرينه باخسانيز ، ايران-داکي ميللي هرکاتين يئريني هله ليک بوش گؤره جکسينيز. بو اوزدنديرکي منجه باتي ميللي هرکاتين رولونا سون آلتئرناتيوکيمي ياناشير. اگر ايران قونشو اؤلکه لري بو چيخماز دورومدا، روس-چين مووقئينه مئييل گؤسترسه لر، اوزامان ايرانداکي ميللي هرکات باتيچون آکتوال اولاجاق و آمريکا-نين بيرباشا سالديرما پلانينا رقيب آلتئرناتيو رولون اوينايا بيلر منجه.
طبيعي کي اؤز ماهيتيني آچيقجا اورتايا قويماق شرطيله و پارتنئر اولماسالاردا ان آزي طرفسيز و قارشي جبهه ده اولماديقلاري صورتده. عکس حالدا منجه ايران-داکي ميللي حرکتلر خاريجي دستکدن گؤز يومماليديرلار. چونکو دئديگيمکيمي نه روسيه و چين و نده قونشو اؤلکه لرده اونلاري دستکله مک ايسته ين اؤلکه گؤرمورم. ايران-داکي ميلتلر آمريکا اوچون داها تئز آکتوال اولا بيلر، نه اينکي اروپا اؤلکه لر اوچون. چونکو آمريکا اوچون ايران حاکيميتين ده ييشمک و يا ان آزي بؤيوک رئفورملارا مجبور ائتمک داها اؤنمليدير نه اينکي اروپا-يا. چونکو آمريکا-نين بؤلگه ده اوزون مودتلي منافعي بوندان آسيليدير.
۵) ندن عراق کورد-لري ايستيقلال آلمير ؟ بو قونو سبب اولوبکي اورتا-دوغو ميلتلري بئله حساب ائديرلرکي باتي ميلتلرين ايستيقلالين ايستمير !
- آمريکا صدام-لا دانيشماقدان اومود کسديکدن سونرا و ۱+۵ گوجلريله آنجاق اينگيليس-ين راضيليغين آلاندان سونرا عراق-ا سالديردي. ياني همين پروسئسکي ايران ميلتلري باره ده دئديم. حاکيميت و ۱+۵ آنلاشمايا چاتماسا، اوزامان سالديرماق و همين اؤلکه نين ايچينده کي فورمالاشميش ميلتله امکداشليق آپارماق.
عراق کورد-لري نين ايستيقلال آلماقلارينا جيدي مانعلر عراق قونشو اؤلکه لريدير. ايران، تورکيه و سعودي عربستان بونا جيدي قارشيدير. سبب آيديندير. ايران و تورکيه گله جکده عئيني پروسئسي ياشاماقدان قورخور. عربستان-سا مؤهتمل موستقيل عراق شيعه لري اؤلکه سينده ايران-ين نوفوزوندان چکينير.
بلکه ايران وورولسا، اوزامان عربستان عراق-ين پارچالانماسينا جيدي قارشي دورماز. منجه روس-لار و چين-ده عراق-ين پارچالانماسينا موثبت ياناشماز. چونکو موستقيل کوردوستان تام اولاراق باتي مئييلليدير و ايقتيصادي منافعين باتي بلوکوندا گؤرور و بئله ليکله روس-لار و چين بو اؤلکه ده منافعين ايتيره جکلر. منجه ايلک موستقيلل کوردوستان اؤلکه سي ايران مسئله سي هلل اولماسيندان سونرايا ساخلاييرلار. ايران-ا قارشي باسقيدا تورکيه و عربستان-ين دسته يين آلماق ايسته ين آمريکا، هله ليک موستقيل کوردوستان اؤلکه سين گوندمه گتيرمک ايستمير. آنجاق اگر تورکيه کؤکوندن ايش بيرليگي ائتمه سه ، اوزامان کورد-لرين ايستيقلالي آکتوال اولاجاق و آمريکا-نين مصلحتي داورانماسينا سبب قالماياجاق. سانيرام آمريکا آرا سيرا بو قونويو اورتايا آتيرکي تورکيه ايران-لا باغلي مووقئين تئز بللنديرسين. من اينانيرامکي بو اؤلکه گئج تئز ايستيقلال آلاجاق. هله ليک ايران حاکيميتي سون کارتيني اويناماغا تشويق و پرئسس ائديلير. قونشو اؤلکه لرده موناقيشه ترفلريندن آلديقلاري تکليفلري و اؤز منافعلرين ديرلنديريرلر. بو پروسئس بيتر بيتمز، کوردلر ايستيقلال ائلان ائده جکلر.
۶) کورد-لرله باتي اؤلکه لري نين موناسيبتينه باخاندا، عملن هيسس اولورکي باتي اولاري داها چوخ دستله يير. سيزجه سبب ندير ؟
- سانيرام بو سورونوزون جاوابي نين قاباقکي سورونون جاوابي ايچره وئرديم. اونلارين هرکاتي هم فورمالاشيبدير و همده ماهيتي بلليدير. ان آزي سون ۱۰ ايلده ماهيتي تام بلليدير.
۷) ايران ميلتلري ايچره آذ.تورکلري سايي باخيمدان بيراينجي يئري آليرلار. سيز جاوابينيزدا قونشو اؤلکه لرين رولوندان دانيشدينيز. اگر آمريکا پلانلاريندا ايران-داکي ميللي حرکتلر آکتوال آلتئرناتيو نظره آلينارسا، اوزامان سيزجه آذربايجان و تورکيه اؤلکه لري بو مسئله يه نئجه ياناشا بيلر ؟
- ۵+۱ اؤلکه لري آراسيندا ايختيلافلار آرتديقجان، ايران قونشو اؤلکه لري نين اؤنه مي آرتير. ايران-ا يئگانه اؤنملي قونشو اؤلکه تورکيه دير. بو اؤلکه مومکون قدر ميللي هرکاتي بويکوت ائده جک سانيرام. چونکو اؤزوده کورد مسئله سي ايله اوزبه اوزدور. تورکيه کورد مسئله سين هلل ائده نه جک ايران ميلتلري نين فورمالاشماسينا موثبت ياناشماياجاق. بو گئنل سيياستدير و ايرانين قوزئيينده ۳۰ ميليون تورک-ون اولماسي هله ليک بو سيياستين بير پارچاسي کيمي رول اوينايير، تعين ائديجي يوخ. اگر ۱+۵ اؤلکه لري آنلاشمايا چاتماسالار، طبيعي کي هر بيري ايران-ين قونشو اؤلکه لرين اؤز طرفينه چکمه يه چاليشاجاق. ايران اؤزوده بو اؤلکه لرين آراسينداکي ايختيلافلاردان فايدالانيب و چاليشاجاقکي مومکون قدر اؤزونه سياسي موتحيد قازانسين.
تورکيه بو دورومدا بير چوخ سياسي-ايقتيصادي اؤنريلرله اوزلشه جک طبيعي. ايران، روسيه، اروپا و آمريکا هر بيريسي اؤز منافعيندن آسيلي اولاراق تورکيه يه مساژلار گؤندره جکدير و ايندي بيز بو صؤحبتلري ائدرکن همين بو پروسئس دوام ائدير. منجه بوگون تورکيه اوچونده ايران-ين قوزئيينده کي ۳۰ ميليونلوق تورک ميلتي سون آلتئرناتيوکيمي يئر آلير.
ايلک اؤنجه ۱+۵ اؤلکه لرين کلان اؤنريلرين ديرلنديره جک و چاليشاجاقکي مومکون قدر چوخ پوئن آلسين و آز مسئوليته گيرسين. اگر عراق ساواشيني يادا سالساق، گؤروروق کي تورکيه دئولتي عراق-داکي تورکمن-لري بير چوخ سببلر اوزوندن دستکله مه دي. سانيرام اروپا بو قونودا تورکيه ني خامسيددي. چونکو اوزامان اروپا کسينليکله عراق ساواشينا قارشي دورموشدو. اولابيلسينکي تورکيه يه اروپا بيرليگينه گيرمک سؤزو وئرميشدير.
منجه آمريکا-نين نيظامي سالديرماسي گرچکلشن گونه جن، تورکيه ايران تورک-لرينه فورمالاشما ايمکاني ياراتميياجاق. آذربايجان حاکيميتي اوچون ايران تورک-لرينه دستک وئرمک چوخ باها باشا گله بيلر. بيراينجيسي بو اؤلکه روس-لارين طرفيندن باسقي آلتيندادير و ائرمنيستان طريقيله اؤلکه ني سيخينتيدا ساخلاييبدير و طبيعي کي ايران-لا باغلي سيياستيني آذربايجان دئولتينه ده تهميل ائتمه يه چاليشاجاق. ميليونلار آذربايجان-لي روسيه-ده چاليشير و اونلاري گئري گؤندرمک، ايقتيدارا چتينليکلر يارا بيلر. باشقا طرفدن ايران اؤزو آذربايجان-دا نيسبي نوفوزا صاحيبدير. اگر آذربايجان رسمن ناتو قوووه لرينه قوشولسا، اوزامان اينانماق اولارکي آذربايجان دئولتي آرخايينليقلا ايران تورک-لرينه يارديم ائده بيلر. طبيعي کي اؤز منافعين نظره آليب داوراناجاق.
۸) اگر ايران مووقع دييشسه و اورانيوم زنگينلشديرمه سين دايانديرارسا اوزامان ميللي هرکات باتي طرفيندن هميشه ليک بايکوت ائديله بيلر ؟
- ايران-ين گئري اوتورماسيدا سادجه بو پروسئسي دايانديرماقدا بيتمير. ايران حماس-ا و حزب الله-ا دستک وئرمه يي بيتيرمه لي، عراق و افقانيستان-دا ديخالتلرينه سون وئرمه ليدير. بونلار تام ايلکين شرطلرديرکي باتي گؤزونده ايران تهلوکه سيز دوروما گليب چاتسين.
اگر ايران بونلاري ائدرسه، اوزامان باشلييير خاريجي سرمايه نين آخيني نين قاباغين کسن مانعلري آرادان قالديرماق. ياني ايران ايقتيصادياتيدا اؤزونو اينترناشنال استاندارتلارا اويقونلاشديرماليدير. بير کلمه ده دئسم، ايران دئولتي ايقتيصاددا اينحيصارچيليغي کنارا قويمالي و دئولت اؤزل ساهه ني شريک ائتمه لي و خاريجي سرمايه نين امنيتين تزمين ائتمه لي. رفسنجاني باشچيليق ائتمکله بير جيناح بو نوقته دن باشلاماق ايسته يير آما احمدي نژاد بلوکو اينديکي خاريجي سيياستي و اتمي سيياستي دوام ائديب و ايلک اؤنجه باتيدان سياسي تزمين آلماق نيتينده دير.
بوگونکو ايران حاکيميتي ايچينده کي ايختيلافلاردا بوردان قايناقلانير. ايستر ايران داخيلي ايقتيصاديات سيستئميندن، ايستر خاريجي سيياست واتم مسئله سيندن دالي اوتورماغا باشلاسين، هئچنه دييشميه جک. بو اؤلکه دونيادا ايران-کيمي تانينماغا دوام ائتمک ايسترسه، جيدي دييشيکلره ال وورمالي. بو دييشمه لر اوقدر بؤيوکدورکي اگر رئاليزه اولسالار اوزامان آرتيق ايران ايسلام جومهوريتي آدي داشيمامالي اولاجاق.
بوتون بونلاري نظره آلديقدا دئمک اولارکي ايران حاکيميتي دالا اوتورماغا شانسي يوخدور. اولورسا دربه اولا بيلر. عکس حالدا بو حاکيميت رئفورما ساري گئدرسه، گورباچوف-ون يولون گئتميش اولاجاق. سون آلتئرناتيو ساواشدير و ايران بئله دوشونورکو ساواش اولورسا روس و چين بو ساواشا مجبوري قوشولاجاقلار و ۳.اونجو دونيا ساواشي باشلاياجاق.
اودوزان باتي اولورسا، او زامان ايران حاکيميتي دوام ائده جک. بو صؤحبتلري ايران-داکي ميلتلرين طالعينه بئله باغلييا بيلرمکي اگر ايران دالي اوتورماغا باشلاسا، اوزامان ايستئر ايسته مز داخيلي سيياستينده ده دالا اوتورمالي اولاجاق. اينسان هاقلاري نيسبي معنادا اولسادا کسينليکله يوکسلمه ليدير. ميللي هاقلاردا بونا داخيلدير. ان پيس حالدا اينسان هاقلاري و بونا داخيل قادين و ميللي هاقلار طلب ائتمک اوچون بؤيوک زمين ياراناجاق. ياني ايران-ين دالا اوتورماسي بلکه سبب اولاکي باتي بير باشا ميللي هرکاتا دستک وئرمه سين آما مرکزي حاکيميتي دالا اوتورتماق نتيجه سينده، دولايسييلا ميللي حرکتلره بؤيوک ايمکان ياراناجاق.
۹) بير مللتين منافعين ايستيقلال ايسته يي قارشيسيندا اينترناشنال هوقوقي مانعلر يارانا بيلرمي ؟
- هوقوقي باخيمدان بير ميلتين ايستيقلال ايسته يي ايله باغلي قايدالار [1] ب.م.ت طرفيندن آيدينلاشيبدير و قول چکن اؤلکه لر بونا بويون قويمالي. آنجاق هوقوقي شرطلرين يانيندا بير چوخ عاميللرده رول اوينايا بيلرکي بير ميلتين ايستيقلالي يولوندا يارديمجي اولسون و يا مانعچيليک تؤردسين.
اگر “ميللي منافع” و باشدا گلن ايقتيصادي منافع ايستيقلال ايسته يينده اساس رول اويناييرسا٫ اوزامان بير ميلت اؤز ايستيقلال ساواشي نين ايقتيصادي سونوجون آسانليقلا موحاسيبه ائده بيلر. چونکو دونيانين ايقتيصادي قوطبلاري آيدينجاسينا بلليدير. بو قوطبلرينده هر بولگه ده اؤز منافعلرينه عاييد سيياست آپاريرلار.
ايستيقلال ايسته ين بير ميلت، بوتون بو فاکتورلاري نظر آلاراق اؤز ايقتيصادي منافعين دوزگون يوللا تمين و تزمين ائده بيلر. دئموکرات موستقيلل اؤلکه قورماق ايسته ين ميلت، اؤز موحاسيبه لرينده، ميللي ايقتيصادياتينا موناسيب گؤردويو پارتنئرلرين منافعين نظره آلمالي. بو فاکتورلاري نظره آلماق لازيمدير. بونون آدي تابع اولماق دئييل. ميللي ايقتيصادياتين دورومو آيدينلاشديرماقدير. طالعين الده ائتمک ايسته ين ميلتين ايچينده، بو موباهيسه لر هميشه آکتوال اولمالي. ميللي هرکاتين جاني و مالي تلفاتينا آنجاق گله جک دئموکراتيک و نورمال ايقتيصادياتلي حاکيميتله ساهاب چيخيب و ديرلنديرمک اولار.
۱۰) سيزجه ديکتاتور حاکيميتلرده يوکسک فاييزدا وطنداش ناراضي اولارکن، حاکيميتي چئويره بيلمه ديکلري نين سببي نده دير؟
- بو سورو کيتابلار و مقاله لر باشليغي اولوبدور و اولادا بيلر. بيرينجي سورو بو اولماليکي “ندن بير اؤلکه ده ديکتاتور حاکيميت وار ؟”. طبيعي کي چوخلو عاميللر رول اوينايير. ان ساده جاواب بئله ديرکي “ميلت يئترينجک آيدينلاشماييب”. آنجاق بو ساده جاوابلا مسئله بيتمير.
بس ندن ميلت آيدينلاشماييب؟ بونا بير جومله ده جاواب وئرمک اولماز آرتيق. منيم ظنيمجه مسئله نين اوزاق باشي ياريسي ميلتين آيدينلاشماسيدير. قالان آنجاق و آنجاق فورمالاشماقدان آسيليدير. اينديکي مئديا ايمکانلارين نظره آلساق، گؤروروق کي تئکنولوژي بير چوخ ايمکانلار ياراديبديرکي بيلگيلنمه پروسئسي آسانلاشسي. تي.وي٫ راديو، قئزئت و اؤزلليکله اينتئرنئت ايمکانلاري ميلته بيلگي چاتديرماقدا بؤيوک رول اوينايا بيلر.
طبيعي کي همين ديکتاتور حاکيميتلر بو ايمکانلاردان قات قات آرتيق فايدالانا بيلر چونکو مالي ايمکانلاري يوکسکدير و بو مئديا واسيطه لريندن ميلتي کونترولا آلماق يولوندا فايدالاناجاق. دئمه لي دئموکرات قوووه لر مئديا مئيدانيندا ديکتاتور حاکيميتله ياريشدا چوخ چتينليک چکه جکلر. بو اوزدنده “بوتون ميلتي آيدينلاشديرماق” مقصدين ايزله ين دئموکرات قوووه لر، بو ايدئالدان ال چکيب و آيدينلاشميش قوووه لري فورمالاشديرماقدا چاليشماليديرلار.
بو باخيشدان منيم ظنيمجه بوگونکو ديکتاتور حاکيميتلرين دوام ائتمه سي نين اساس سببلريندن بيري دئموکراتلارين سهو سياسي تاکتيکلريدير. اروپانين اسکي و يا حتّی يئني مئتودلاري اولا بيلسينکي آسيا و آفريقا-دا آلينماسين. خاريجي عاميللرين رولون گؤزدن قاچيرماماق گرک. آنجاق بوتون خاريجي و داخيلي مانعلري نظره آلساق، يگانه قارشي دورا بيلن آلتئرناتيو، فورمالاشميش دئموکرات قوووه لردير. ساييدان آز اولسالاردا اؤنملي دئييل، يئترکي آيدين آشکار و بؤلگه يه ، شراييطه اويقون استراتئژي و تاکتيکلر اوزره آنلاشا بيلسينلر.
بير سؤرو فيلوسوفو بارماق سايدا فورمالاشميش ديکتاتورلار کونترول ائديب و اونلارا حاکيميت ائده بيلر. دئمه لي اساس بوتون ميلتين آيدينلاشماسي دئييل. ميلت فورمالاشميش قوووه يه گووه نيب و دستکليه جک ويا قورخوب تابع اولاجاق. اگر دئموکراتلار فورمالاشسا ، طبيعي کي ميلتين دسته يين آلاجاق. عکس حالدا ديکتاتورلار فورمالاشيب و ميلتي قورخوزوب حاکيم اولاجاق. بو همين مافياديرکي بير چوخ اؤلکه لرده دئولت آدي داشييير. سياسي باخيمدان يئتگين اولمايان دئموکرات قوووه لر، گوناهي ميلتين بوينونا ساليرلار.
۱۱) بو گئديشله ايران-عراق-تورکيه اؤلکه لري اينديکي جوغرافيلري دييشه جکمي؟
- عراق-ين دورومو نيسبتن بلليدير. منجه پارچالانما زاماني٫ ايران پروبلئمي نين نئجه و نه زامان هلل اولماسينا باغليدير. تورکيه نين مسئله سي بو اؤلکه نين اروپا بيرليگينه گيرمک پروسئسيندن آسيليدير و هابئله ايران مسئله سينده توتماق ايسته دييي مووقعدن.
ايران بوگون باتي نين قورماق ايسته ديگي اورتا-دوغو پلانيندا ان آکتوال مانعدير. ياني ايران اگر بئله گئديرسه، او زامان همين سون واريانت يعني ايران ميلتلرين راضي ساليب و سالديرماق پلاني آکتوال اولاجاق. منيم ظنيمجه بو اؤلکه لرين هر اوچونده ياخين گله جکده بؤيوک دييشيکلر باش وئره جک.
طبيعي کي داخيلي سيياستلريندن آسيلي اولاراق، خريته لرينده ده دييشيکليکلر گؤزله نيلير. نظره آلماليييقکي باتي اؤلکه لري اوچون اينديکي اورتا-دوغو اؤلکه لري نين داخيلي و خاريجي سيياستلري يئترينجک اولارين ايقتيصادي-سياسي منافعلرينه اويقون اولماديغي اوچون اونلار بؤلگه ده دييشيکليکلري دستکله ييرلر. ترسينه روس و چين اوچون بو دوروم چوخدا پيس دئييل. يئترکي ايران آتوم سيلاهيندان ال چکيب و اونلارا تابئ اولسون. روسيادا زنگينلشديرمک پلاني اولارچون ايدئالدير.
باتي اؤلکه لري دئموکراسي شوعاريلا ايره لي گئتسه لرده، اصلینده اساس آماج ايقتيصادي منافعي ت۱مين ائتمکدير. بو اوزدنده باتي اوچونده بو ۳ اؤلکه نين پارچالانماسي باش پلانکيمي نظره آلينمير. اگر بو اؤلکه لر پارچالانمادان باتي منافعيني تامين ائتسه لر، اوزامان باتييا ايدئالدير. آنجاق بو گرچک اورتاداديرکي نه ايران روس-لارا گووه نير، نده تورکييه اروپا-يا. تورکيه اروپا بيرليگينه گيرمک اوچون بعضي شرطلري قبول ائتمکدن بويون قاچيرير. دئمه لي فئدئراليسم شوعاري آکتواللاشير و اگر بو ۳ اؤلکه نين حاکيم ميلتلري نين نيسبتن مودئرات قوووه لري، بير يولونان بوگونکو دئولتي دالا اوتوردوب و باتي پلانينا قارشي دورماقدان اوزاق ساخلييا بيلسه لر، او زامان همين حاکيم ميلتلر تاکتيکلري دييشيب و يئنه ده فئدئرال سيستئمي آديندا باشقا ميلتلره هوکمرانليق ائده بيله جکلر. تورکيه ده تورک-لر و ايران-دا فارس-لار. عکس حالدا بو ايکي اؤلکه نين پارچالانماسي قاچيريلمازدير. چونکو باتي بو بؤلگه ني بو فورمادا اؤز الي ايله روس و چين-ه باغيشلايان دئييل. مؤهتمل ۳.اونجو ساواشدا اودوزماقدان باشقا باتييا گئري اوتورماق ايمکاني گؤرمورم. عراق-دا فئدئراليسم و يا پارچالانما پلاني بو ايکي اؤلکه نين ياخين گله جکده رئفورما گئديب گئتمييه جگيندن آسيليدير.
۱۲) سيزجه ايران-دا فئدئراليسم مومکونمو ؟
- منيم تانيديغيم ايراندا اگر غير فارس ميلتلرين تاريخي هافيزه سي جانلانارسا ، و عئيني زاماندا نه حاکيميتده و نده کي حاکيميتده اولمايان فارس-لاردان دستک گؤرمسه لر، فئدئراليسم مومکون دئييل. ميلتلر اگر ۸۰ ايلليک باسقي نين سونوجلارين دريندن هيسس ائتسه لر و عئيني زاماندا آزدا اولسا فارس-لاردان تسلي آلماسالار، تهميلي فئدئراليسم قيسسا زاماندا داخيلي ساواشا چکه بيلر. بونون بنزرين عراق-دا گؤروروق. شيعه-لر و کورد-لر سوني-لري باغيشلاماقدا چتينليک چکيرلر. تورکمن-لرسه بو آجييي تورکيه نين مصالحي خئيرينه اودورلار.
۱۳) بو پلاندا آوروپا و آمئريکا آراسيندا اولان جيدي ياريشما و ايختيلافلار وارمي؟
- آمريکا و اروپا آراسينداکي ياريشين ان آزي آمريکا ايستيقلال ساواشلاري قدر ياشي وار. آنجاق ۲.اينجي ساواشدان سونرا يارانان سويوق ساواش، بو ياريش مصلحت اولاراق اروپا طرفيندن نيسبتن ساکيتلشدي. ان آزي آچيقجاسينا سياسي صؤحبتلرده اوزه چيخاريلمادي. سووئت-لر (شوروي) تهلوکه سينه قارشي آمريکا-يلا بير جبهه ده اولماق اروپا-يا حياتي رول اويناييردي. سووئت-لر داغيلاندان سونرا اروپا جيدييتله بو ياريشي يئنيدن پلانا قويدو.
اروپا بيرليگي، يورو و اروپا آنا ياساسي هاميسي بو پلانين اساسيندا اورتايا چيخدي و اساس رولو آلمان اوينايير. دونيانين ۲.اينجي ايقتيصادي گوجو. بونلار ايسته ديگي درهال سووئت-لرين يئريني آلسينلار و يئني دونيا دوزه نينده آمريکا-نين رقيبي اولسونلار. يعني همين رولوکي آمريکا اورتا-دوغودا اوينايير، اصلینده اروپا اونا رقيب چيخماق ايسته ييردي.
بو اوزدنده بوتون ايقتيصادي گوجلرين بيرلشديرمک ايسته ديلر. آما اروپا ناتو-سو يارادا بيلمه ديلر و هابئله اروپا آنا ياساسي آلينمادي. هله بعضي اروپا اؤلکه لري حتّی بو ايقتيصادي بيرلييه گيرمه دي. اروپا آنا ياساسي همين بو اروپا کونفئدئراليسميني فئدئراليسمه چئويرمک پلانييدي. “اروپا بيرلشميش دئولتلري” آ.ب.د.
بو پلان دئمک اولار هله ليک ايفلاس ائتميش دورومدا گؤرونور. اروپا بو ياريشي باشلامادا چوخ تلسدي منجه. هله روس-لار انرژي و نيظامي باخيمدان گوجلو مووقئديلر. آمريکا اروپا-دان اومودون کسرسه، روس-لارلا داها آسان آنلاشمايا گيره بيلر. بو ياريشين زيروه سي عراق ايکينجي ساواشيندا گؤروندو. آمريکا و اروپا رهبرلري لفظي آتيشمالاردا ياشاديلار. بو ياريش ايران مسئله سينده داها آز اؤزونو گؤستره جک منجه. چونکو بو ياريش هر ايکيسي نين زيانينا قورتارا بيلر و اينانيرام بونو باشا دوشورلر.
اوسته ليک آ.ب.د آدي داشييان سياسي بيرليک، ۳ ايل ايران-لا دانيشماقدان لازيمي سونوجو الده ائده بيلمه ديکده، دئمک اولارکي بوينونا آلديغي ايلک جيدي سياسي گؤروي يئرينه يئتيره بيلمه دي. بو اوزون سوره لي لازيمي سونوجو الده ائده بيلمه يه ن آ.ب.د ، دئمک اولار اؤز سياسي حيثيتينه ضربه ووردو. سانيرام ايران مسئله سينده بو ياريش مينيموم اولاجاق.
۱۴) ندن باتي اؤلکه لري آسيا-آفريقکا-دا اسکيدن ياراتديغي منفي ذهنيتي آرادان آپارماق اوچون يئترينجک آکتيو دئييل ؟ اؤزلليکله آ.ب.د !
- بو سورويا قيساجاسينا جاواب وئرمک ايسترديم: “باتي سهو ائدير” .
من آچيقجاسينا هيسس ائديرمکي بير چوخ ۳.اونجو دونيا اؤلکه لريندن اولان گئنج آيدينلار باتي سيياستلريني ايدئال سانيرلار. باتيدان بير سهو آناليز و يا آديم گؤرنده، تعجوبله نيرلر. سانکي باتي سهو ائتمکدن تام اوزاق اولمالي. حتّی آچيق آيدين اورتادا اولان سهوه ده اينانماق ايستميرلر. چاليشيرلار اونا بير سيرا سببلر اويدورسونلار و نهايت بونلارين هئچ بيري آليماسا، “آرخا پلان” تئوريسي هميشه حاضيردير.
سيزين سورونون جاوابي آيديندير: “باتي سهو ائدير”. آمريکا بو باره ده کنفرانس بئله کئچيردي آما پراکتيک اولاراق گرکن آديملاري آتماييب. “ندن آمريکانين ويجهه سي دونيادا بئله لکه ليدير ؟” ، سوروسونا چئشيتلي جاوابلار وئريلدي.طبيعي باتي ايستيثمارچيلاري و باشدا گلن آمريکا بير چوخ آفريقا، آسيا و لاتين آمريکا اؤلکه لرينده اؤزوندن آجي خاطيره لر بوراخيبدير. بو اؤلکه لرين ميلتلري اؤز دوروملارينا باخديقجان، همين آجي خاطيره لري يادا ساليب و سببکاري قيناييرلار. سانيرام بو سيرادا بيرجه ژاپن و گؤنئي کره اؤلکه لري ايستيثنا اولسون. بو اؤرنکلرين ايستيثنا اولماسي اؤزو چوخ ديقته لاييق اؤرنکلردير.
دئمه لي پيس خاطيره ني سيلمک و يا اونوتدورماق اولور. بو ميثاللاردا باتي سيز ديين پيس ذهنيتي همين ميلتلرين ذهنيندن سيله بيليبدير. اؤزلليکله اتم بومباسي ييين ژاپن ميلتي. ندن باشقا اؤلکه لرده بئله اولماييب سوروسونا چوخلو سببلر گتيرمک اولار. طبيعي کي باشدا اساس باتي نين سهو سيياستلري گلير.
باشقا مسئله بودورکي تخمينن بوتون دونيا اؤلکه لري نين مئدياسيندا آمريکا بيراينجي يئري آلير. تخمينن هاميسي اوستونلوقو نئگاتيو سمتلري يايماغا وئرير. اروپا مئدياسيدا بئله دير. طبيعي کي بو دورومدان چيخماق اوقدرده آسان دئييل. آمريکا-نين بير عسگري باشقا اؤلکه ده اؤلنده بوتون دونيا بيلير آما روسيه چئچئنيستان-دا نه قدر عسگر ايتيرمه سين کيمسه بيلمير. آمريکا عسگري بير سيويلي سهون اؤلدورسه ده بوتون دونيا مئدياسيندا باشليقکيمي يئر آلير آما روس-لار چئچئنيستان-دا قصدن ۱۰۰۰-لر اينساني اؤلدورسه ده تئزليکله مئديادان سيلينيب گئدير.
بوتون سويوق ساواش بويو بئله اولوبدور. سون ۵۰ ايلين ايچينده دئمک اولارکي بوتون دونيا مئديا واسيطه لر آمريکا-يا تمرکوز ائتديگي حالدا، اسکي سووئت-لر، چين و ۱۰ لارجا باشقا ديکتاتور اؤلکه لرين داخيلي و خاريجي اسکانداللاري کؤلگه ده قاليبدير و يا ان آزي يئترينجک مئديادا يئر آلماييبدير. اروپانين آمريکا-يلا ياريشماسي هميشه مئديادا اؤزونو گؤستريبدير و اروپا-نين مئدياسيندا آنتي آمريکا اولماسي سبب اولوبکي بيرچوخ اؤلکه لر ياراتديقلاري فاجيعه لر گؤزدن اوزاق قالسين. اينديده بئله دير.
آنجاق بو سؤزلرين هاميسي توپلانسا، بونلارا لاقيد قالان آمريکا مئدياسي نين يارامازليغين تميزه چيخارا بيلمز. بلکه آمريکا حساب ائديرکي ايقتيصادي-نيظامي گوجو وارديرسا، اوزامان مئديا ساهه سينه اؤنم لازيم دئييل. گوج وارديرسا، رئکلام گرکمير دييه دوشونه بيلرلر آما بودا سهودير. آرخا پلان دييه بير شئي يوخدور.
۱۵) ناسيوناليسم بيراينجي گلوباليسم-ين ( ايقتيصادي ) دوشمانيدير يا سوسياليسم-ين ؟
- گلوباليس-مه دوغرو گئدن ايقتيصاديات، ميللي ايقتيصادا چاليشان اؤلکه لري چوخ خوشلامازلار. کاپيتال سرحدلري سئومير. ايستر ميللي اولسون ايستر ايدئولوژيک. بو اوزدنده ناسيوناليسم ايدئولوژي اولورسا و بير ميلتين ايقتيصادي-سياسي پلانلاريندا بيرينجي يئري آلارسا، گلوباليسم-ه دوشمان اولاجاق.
بوگون اورتا-دوغونو نظره آليرساق اگر، اوزامان منيم ايختيصاصيم دئييرکي باتي اؤلکه لري بو بؤلگه ده کي ميللي هرکاتا موثبت ياناشمغا مجبوردور. آرتيق بو بؤلگه لرده ديکتاتورلار بئجريب و کمونيسم-ه قارشي اولاري دستکله مک سيياستي آنلامسيزدير. اصلینده بوتون سويوق ساواش بويو بو بؤلگه ده يوروتولن سيياستين سونوجو اولان فوندامئنتاليسم اؤزو دؤنوب باتي علئيه اينه دوشمان اولوب و آسانليقلا باتي نين رقيبلري يعني روسيه و چين الينده آلته چئوريلير.
گرچک بودورکي بو بؤلگه ده جرياندا اولان ميللي حرکتلر هئچ زامان روس و يا چين آدلي موتتفيقلر تاپا بيلميه جکلر. سببين داها اؤنجه دئديم. سانيرام بو آرخايينليق اوزوندنديرکي باتي و باشقا گلن آمريکا بو حرکتلري جيديجه سينه دستکله مه يه سون آلتئرناتيوکيمي ياناشيرلار. قاباقجان دئديگيمکيمي ناسيوناليست حرکتلر اصلینده ايقتيصادي گلوباليسمله تزاددادير.
۱۶) واخت آييريب و چوخ سايلي سورولاريما هوسليله فيکرينيزي بيلديرديگينيزچون سيزدن چوخ تشککور ائديرم. فيکيرلرينيزي يايماق ايسترسمسه، آدينيزي آچيقلاماق حاقيني منه تانيييرسينيز ؟
- بونا چوخ سئوينرديم آما بيلديگينيزکيمي اينديکي دورومدا بونو ائده بيلمه يهجم. بو دانيشديقلاريميزدا دوست آراسي صؤحبتلردير. بيز اوزون زامان بو کونولاري دانيشديقجان بير بيريميزدن اؤيرنميشيک. نه سيز ژورناليستسيز و نده من مئديا سئور بيري.
- تشکور ائديرم- اوغورلار۰۹/۰۳/۲۰۰۷
(بو دانيشيق اؤزل اولاراق باي بک سايتي اؤچون لاتين الفباسيندان چئوريليبدير)