اینقلابلار شهری،تبریز

اينقيلابلار شهري، تبريز
تبريز دونيادا آز-آز شهرلردندير کي، بوتون ياد کولتورلره قارشي گوجلو موقاويمت گوجونه ماليکديراردبيلده تانيش اولدوغوم گنج تبريز حاقيندا بئله بير سؤز دئدي: ” تبريز ديگر آذربايجان شهرلري نين آراسيندا ان موستقيلدير. اونون تئهراندان دئمک اولار کي، قورو آسيليليغي قاليب ” . گؤردوکلريمه عصاسلاناراق، دئيه بيلرم کي، حاقيقته ياخين فيکيردير. تبريز نينکي ايراندا، عوموميتله، دونيادا آز-آز شهرلردندير کي، بوتون ياد کولتورلره قارشي گوجلو موقاويمت گوجونه ماليکدير. قديم بير مثل ده وار: ” تبريز و شکيده يهودي ياشاماز ” . ايراندا باش وئرن اينقيلابلارين اکثريتي ده ائله تبريزدن باشلاييب.
پئيغمبرين پولون اوزرينده کي حديسي قيرغين سالا بيلر
بايرام آخشامي تبريزه چاتديم. دوزونو دئييم کي، شهرده بايرام احوال-روحيييه سيندن اثر-علامت يوخ ايدي. نووروزون 13 گون کئچيريلديگي ايراندا هامي تزه پالتار آلير. بايرام گونلرينده شهرلرده کي کيشيلرين اکثريتيني تزه کوستيوملاردا گؤرمک اولار. قالستوک ايسه هئچ کيم تاخمير. قالستوک غئيري-رسمي قاداغان اولونموش گئييمدير. سببي ايسه بو گئييم نؤوونون شاه دؤورونه آيد حساب ائديلمه سيدير. بيزده ده قالستوکو قاداغان ائتسيديلر، سئوينرديم. شخصن منيم ده بو گئييم نؤووندن زهلم گئدير. نه ايس… بايرامدا گنجلر ياشليلارا قوناق گئديرلر. قوناقليقلار ايسه عادتن 15-20 دقيقه دن چوخ چکمير. بير ستکان چاي، مئيوه، حال-احوال، خوداهافيز. بو دا اولدو بايرام گؤروشو. بوندان باشقا ” موسافيرت ” ه - اوزاق سهايته چيخانلار دا وار. تبريزليلر ايسفاهانا، ايسفاهانليلار رشته، رشتليلر بندر آبباسا اوز توتورلار. هره عاييلهسيني باجارديقجا اوزاق شهرلره آپارير. بايرام گونلرينده قوناق گئتديگين ائوده کي اوشاقلارا تزه خيردا پوللار وئرمه عادتي ده وار. حتّی هؤکومت ده ايشيني-گوجونو آتيب بو ايشله مشغول اولورموش. بايرام گونلرينده تزه خيردا پوللار بوراخيلير. پول دئميشکن، منيم سفريم عرفه سينده ايران دؤوريييه يه يئني پول واحيدي - 5000 تومنليک (50 مين ريال - تخمينن 5 آزن) بوراخدي. پولون اوستونده اوزرينده آتوم ايشاره سي اولان ايران خريته سي ايله برابر ايسلام پئيغمبري مهممه ده(س.ه.س) آيد ائتديکلري بير حديس ده عکسيني تاپيب. تخمينن بو شکيلد: ” ائلم اگر سورييا اولدوزوندا دا اولسا، فارسلار اونو تاپاجاقلار ” . وسسالام. غئيري-فارس ميلتلره ده ائله بو لازيم دئييلمي؟ بو اسکيناسلار تبريزه گلن گون بانکوماتلاردان چيخاريلدي و نئچه دنه سي نوماييشکارانه صورتده يانديريلدي. اهالييه او پولدان ايستيفاده ائتمه مک باره ده چاغيريش مئساژلاري ايله دولو سمس ياغيشلاري گلدي. تبريزليلر حتّی بو حديسه جاواب اولاراق شئير ده قوشوبلار:
فارسي گؤرون کي،يئنه فيرتينا ائله ييب،منزيلي-ائلمه ساريقصدي-سورييا ائله ييب.سوردولار: روکئت ايله گئتدي گؤيه،يا نه ايله؟سؤيله ديم تورک …واسيطه ائله ييب.
دئييلنلره گؤره، فارسلارا اؤنم وئرن حديسين پولون اوزرينه وورولماسي کوردلري ده قيجيقلانديريب. فيکريمجه، عاغلي باشيندا اولان حاکيميت بئله ايش گؤرمز. بئله چيخير کي، ايران حاکيميتينده کي بعضي قوووه لر خالقلاري بير-بيرلري نين اوزرينه قالديرماقدا ماراقليديرلار.
بايرامدا آوتوقزالار چوخالير
قاييداق بايراما. بايرام گونلرينده ماگيسترال يوللارين قيراغينا موعين مسافه لرله تجيلي يارديم ماشينلاري قويورلار کي، بدبخت تسادوفلرين فسادلاري تئز آرادان قالديريلسين. بورادا بايرام گونلرينده آوتوقزالاردا هلاک اولانلارين سايي اونمينلرله اؤلچولور.ايرانين ديگر شهرلري کيمي، تبريزين ده کوچه لريني گؤزلريندن جيديت، غضب ياغان خومئيني نين و مولاييمليکله کينايه نين بيرلشديگي گؤزلرله باخان تبريز اصيللي حاضيرکي رهبر خامنئيي نين ايري پورترئتلري بزه يير. بايراملا باغلي بير ماراقلي نوانس دا اوندان عيبارتدير کي، بيزده پرئزيدئنت خالقي ايل تهويل اولماميشدان اول تبريک ائدير، ايراندا ايسه عکسينه، ايل تهويل اولاندان سونرا. اؤزو ده ساعات 00:00 صؤحبتي يوخدور! مونججيم دئييرسه کي، ايل توتاق کي، ساعات 03:41 دقيقه 31 ثانيه ده تهويل اولور، رهبرين تبريکيني ده محض او زامان تو-لر ياييملايير. من ده ماراقلا او تبريکه باخماق اوچون يوخوما هارام قاتديم. رهبر ايران خالقينا خوش گوزران آرزولادي. اونون چيخيشيندا گول-بولبول سؤزلريني ده ائشيتديم. سونرا دا بير قدر دوشمنلري سؤيدو، سونرا حده-قورخو گلدي.
دونوز ايران رهبريني چاشدير(ما)دي
ايراندا بير عادت ده وار: ايلي کيمينسه شرفينه ائلان ائتمک. مثلن، کئچن ايل ” مهممد پئيغمبر ” ايلي ايدي. بو ايل ايسه هامي صبيرسيزليکله آدقويما مراسيميني گؤزله ييردي. شرق تقويمينه گؤره، بو ايل هارام بويرولموش بير هئيوانين - دونوزون آدي ايله باغلي ايدي. رهبر ده آز بيلميرميش، ايلين آديني ” ميللي وحدت ” قويدو. آما يوخاريدا حاقيندا دانيشديغيم 5000 تومنليکله بو آد هئچ اويغون گلميردي… نه ايسه، اؤزلري بيلر.
تبريزده حاکيمي-موطلق پوئزييادير
گونئي آذربايجاندا ان چوخ ميلتچي ده ائله تبريزده دير. ائشيتديگيمه گؤره، اونلار هردنبير حتّی ايستخرلرده - هوووز، ساونا و س. ايستيراحت نؤولري اولان مکانلاردا دا گؤروشوب صؤحبت ائديرلر، شئير اوخويورلار. من ميلتچيلرله گؤروشمه سه م ده (چونکي باکيدا اونلار دولودور) بيليرديم کي، بورادا ميلتچيليک هله پوئزييا سويييه سينده دير. ايراندا آذربايجان ديلينه دؤولت ستاتوسو وئريلمه سيني آرزولايانلار وار، بو باره ده شئير ده يازيرلار، آما عملي ايش گؤرن يوخدور. اگر آذربايجان ديلينه دؤولت ستاتوسو وئريلسه، بو ديلين قرامماتيک عصاسيني اؤيرنمک اوچون درس وسايتي لازيم اولاجاق. وسايتسه يوخدور. آما شئير کيتابلاري دولودور. مثلن، بو ياخينلاردا گيزلي متبه لردن بيري نسيمي نين تورک (ازربايجان) ديلينده ديوانيني چاپ ائديب. نه دئييريک کي، شئير ده لازيمدير، آما شئيردن اول چاپ اولونمالي کيتابلار دا آز دئييل.
ارک قالاسيني گؤرونمز ائدن مسجيد نيفرت اوبيئکتيدير
ايندي ايسه گلين تربييت کوچه سييله اوزواشاغي دوشک و خومئيني پروسپئکتي ايله ارک قالاسينا ياخينلاشاق… بس قالا هاني؟ اونون يئرينده بؤيوک بير مسجيد وار. آيدين اولدو… يئني تيکيلن آزمان بير مسجيد ” ارک ” اي دئمک اولار کي، گؤرونمز ائديب. تخمينن 3 طرفدن باخاندا ارک گؤرونمز اولور، يالنيز دؤردونجو طرفدن باخديقدا بو مشهور قالا - تبريزين سيموولو گؤرونور. تبريزليلر ايسه بو مسجيدين داغيديلاجاغي گونو گؤزله ييرلر. من بونو بير، يا اوچ تبريزليدن ائشيتمه ديم… تبريزين اوچ ميليونو آشميش اهاليسي نين اکثريتي نه زامان بورادان کئچيرسه، يئني تيکيلن مسجيده نيفرت دولو گؤزلرله باخيرلار. ارک قالاسي حاقيندا قيسا اينفورماسييا دا وئريم: بو آبيده 13-جي اسرده هولاکولر (ئلخانيلر) زامانيندا وضعير اليشاه طرفيندن تيکديريليب. همين دؤورده تبريزين پايتاخت اولدوغو دؤولتين قوشونلاري ميسيرده مملوکلرله، آنادولودا سلجوقلار و بيزانسلا موحاريبه لر آپاريردي…
خاقاني نين اجايب هئيکه لي
” ارک ” دن 1-2 اسر گنج اولان ديگر آبيده - گؤي مسجيد. بو مسجيدي، آديني تاريخ کيتابلاريندان ازبرله ديگيميز قاراقويونلو جاهانشاه تيکديريب. مسجيدين اطرافيندا مدرسه و کاروانسارا دا اولوب. موختليف تبيي و غئيري-تبيي فلاکتلردن سونرا مسجيدين و يانينداکي آبيده لرين ياريسي اوچوب-تؤکولوب. سونرالار ياواش-ياواش برپا اولونان بو مسجيدين ياخينليغيندا بؤيوک بير اراضيني قازيلميش گؤردوم. سن دئمه، بوراني اونيللردير کي، قازيرلار و يئرين آلتيندان موختليف آرخئولوژي اشيالار، سکئلئتلر و باهالي صنعت اثرلري اوزه چيخير. بو اشيالارين اکثريتي موزهلرده ساخلانيلير. گؤي مسجيدين ديگر طرفينده ايسه پارک سالينيب، پارکين اورتاسيندا ايسه آذربايجان شاعيري ه.خاقاني نين هئيکه لي قويولوب. هئيکه لين باشي بدني ايله پروپورسيونال برابرليکده اولماديغي اوچون اونا ديقتله باخديقدا گولمه لي گؤرونور… گل کي، هئچ کيم دئيه بيلمز، بلکه خاقاني اؤزو ده ائله بو جور ايميش؟ آما مني ان چوخ تعجوبلنديرن پارکين کنارينا آتيلميش قبير داشلاريندان بيري اولدو. يورولدوغومدان همين داشلارين اوستونده اوتوردوم، سونرا ” عجبا، بو بدبخت کيمميش ” دئيه اؤزومه و دوستلاريما سوال وئرديم. اوخودولار… سن دئمه، بو ” بدبخت ” ، اورتا اسرلرين مشهور رسسامي، دونياجا اونلو کمالددين بئهزادميش…
آنا ديلينده کيتاب تاپماق چوخ چتيندير
تبريزده کي کيتاب دوکانلاريندا آذربايجان ديلينده کيتاب تاپماق چوخ چتيندير. گرک آنا ديلينده کيتاب چاپ اولونسون کي، تاپاسان. شهرين باش مئيداني نين - ” ساعات قاباغي ” نين ياخينليغيندا، همچي نين ” ارک ” اين اطرافيندا يئرده ساتيلان کيتابلارين آراسيندا آنا ديلينده بير نئچه کيتاب گؤردوم. بورادا حتّی م.پيشوري نين ده اثرلرينه راست گلمک مومکوندور. ائله من ده دوستوم، مهممدله اورالاردا گزيشرکن نسيمي نين تورک ديلينده ” ديوان ” اينا راست گلديک. کيتابي آلديق، اوزرينده هئچ بير متبه نين آدي يازيلماميشدي. عجبا، دؤولتمي نسيمي نين کيتابلاري نين چاپينا ايجازه وئرمير؟ عجب دؤولتدير…
مشهور ” تبريز بازاري ” باغلانيب
بايرام گونلرينده بازارلار باغلي اولور. بير زامانلار شرقين ايکي ان بؤيوک بازاريندان بيري اولان ” تبريز بازاري ” ني دا ساکيت گؤردوم. بازارين قارشي طرفينده هميشه آوتوقزالار اولدوغوندان دؤولت ائسکولاتورلو اوستکئچيد تيکيب. ياريبوش بازارين ايچريسي ايله بير مودت گزندن سونرا بورانين مرکزينده کي بالاجا مئيدانچايا داخيل اولدوق. مئيدانچانين اطرافينداکي دوکانلارين ايسه دئمک اولار کي، هاميسي باغلي ايدي. ” بورداکي تاجيرلر خيردا-خوروش ايشلرله مشغول اولمورلار. اونلارين دوکانلارينا گيرسن گؤررسن کي، پيشتاختانين اوستونه 1-2 دنه اوزوک قويوبلار، وسسالام. بونلارين آلوئري بين الخالق اولور. اونلار دونياجا اونلو پرويئکتلرله، مال داشينمالاري ايله مشغولدورلار. يئگانه گؤردوکلري ايش ده بو تيجاري دؤوريييه لري تئلئفونلا ايداره ائتمکدير ” . بونو منه اوزون ايللردير ” تبريز بازاري ” ندا ايشله ين بير تانيشيم دانيشدي.
قليانخانالاردا سيقارئت چکمک قاداغاندير
تبريزده مينه ياخين قليانخانا وار. اونلاردان تخمينن يوزو پروفئسسيونال شکيلده فاليت گؤسترير. يني کي، همين قليانخانالاردا يالنيز قليان چکمک و چاي ايچمک اولار. حتّی سيقارئت بئله، قاداغاندير. پروفئسسيونالليغي ايله سئچيلن قليانخانالارداکي ايشچيلر ايختيصاصلاشيب. اونلار اوچ قروپا بؤلونورلر:1. قليان گتيرن - گؤتورن (اپاران)؛2. ” باش ” (قليانين باش طرفينده اوستونه کؤمور، ايچينه تنبه کي قويولموش بير نسن) گتيرن - گؤتورن؛3. چاي گتيرن - گؤتورن؛نابلدليک ائديب، چاي ايشينه باخان خيدمتچيدن قليان ايسته سن، جاوابي بئله اولاجاق: ” بيزده قليان اولمور ” .بوندان باشقا، قليانخانالارين اؤز عادتلري وار. مثلن، کيمينسه کؤموروندن سيقارئت يانديرماق او آداما، بوش ستکانين اوزرينه نلبه کي قويماق دا قليانخانا صاحيبينه سؤيوش (ؤزو ده ” بؤيوک يئردن ” ) ساييلير.
ايران پرئزيدئنتلرينه مئيدان اوخويان ميلت وکيلي
تبريزين بير ميلت وکيلي وار، آدي اکبر اله مي. خالق آراسيندا چوخ پوپولياردير. اونون پارلامئنتده کي چيخيشلاري ديلدن-ديله اؤتورولور، آز قالا فولکلورلاشديريلير. ياخين اينسانلاريني و اؤز بدني نين بير حيصه سيني ايران-ايراق موحاريبه سينده ايتيرن اله مي بير دفعه رفسنجانييه ده پارلامئنتده ” هاني سه نين شهيدلرين؟ موحاريبه زاماني هارادايدين؟ ” سواليني وئرمکدن چکينمه ييب. بير دفعه ده احمدينئژاد بمت-ده چيخيشيندان سونرا ايران تئلئويزيياسينا ” 37 دقيقه ليک چيخيشيم زاماني زالدا هئچ کيم گؤزونو قيرپمادي ” دئييبميش. اله مي ده پارلامئنتده پرئزيدئنتين ايفاده لريني ده جاوابسيز قويماييب: ” ياخشي، آخي بيز گؤروردوک کي، سن گؤزونو قيرپيردين. اؤزون گؤزونو قيرپا-قيرپا نئجه بيلميسن کي، هئچ کيم گؤزونو قيرپمير؟ بوندان باشقا، سن يوزلرله اينسانين گؤزلرينه عئيني زاماندا نئجه باخا بيلميسن؟ ” احمدينئژادين ” من زالا داخيل اولاندا هامي چوخ ماراقلا باخيردي ” فيکريني ايسه اله مي ” سه نين کيميسينه البتته کي، ماراقلا باخارلار ” رئپليکاسي ايله قارشيلاييب.من بوتون بونلاري اورمييا سفريمدن اؤنجه ائشيتديم.
from: “alpay soyturk” mailto:atilla_452@yahoo.com